Jeoloji Münendisliği Dergisi

Ankara ve Çevresinde Yeralan Pliosen Yaşlı Birimin Çökelim Ortamı Üzerine

ÖZ: Ankara ve çevresinde Pliyosen yaşlı bir jeolojik bîiim yer almaktadır. Bu birim üzerinde bulunan pek çok coğrafik isim, birimin kendisine özgü kızıl kahverenginden dolayı,, "``Kizir sözcüğü ile başlar;. Bu nedenle, birim Kızıl formasyon (Pik) olarak adlandırılmıştır. Plk`nın oluşumu konusunda yaygın olarak iki görüş bulunmaktadır, — Pik akarsularla (örgülü ve menderesli nehirlerle) oluşmuştur. — Pik dağlararası gölsel ortamlarda oluşmuştur. Plk`nın çökelim ortamının doğru değerlendirilmesi, özellikle birim içerisinde yapılacak jeoteknik araştırmaların doğru yönlendirilmesinde sayısız yarar sağlamaktadır. Tortul birimlerde jeoteknik özellikler,, genel olarak tabakaların kalınlığına, bileşenlerin dane boyu ve çeşidine, alansal yayılımına, su toplama havzasının özelliklerine, vb. özelliklere bağlı olarak değişim göstermektedir., Bu nedenle, ilgilenilen alanın, Pik gibi tektonik hareketlerden etkilenmemiş bir birimin havzasının neresinde yeraldığı araştırma öncesinde bilinmelidir. Böylece araştırma, yöntemleri, doğru belirlenirken çalışma alanının genel jeolojisi de daha kolay anlaşılacaktır. Ankara, ve çevresinde yeralan altı ana çökelim havzası ayırtlanmıştır. Plk`nın çökelim havzaları tabanının engebeli (hummocky topograph) olduğu bilinmekledir. Hatip ovası havzasının kısa ekseni boyunca alınan bir kesitte havzanın gözlenen taban kotu > 1200 m ve < 700 m tür. Havza kenarlarında tortul breş, çakıltaşı ve kum taşı gibi iri daneli tortul kayalarla, başlayıp havza ortalarına doğru miltaşı, çamurtaşı, ve kiltaşı gibi ince daneli kayalara dönüştüğü, tüm Pik çökelim havzalarında çok sık gözlemleyebilen bir özelliktir. Birim, tutturucunun (cement) genellikle yüksek plastisiteli kil olması nedeniyle, suya uzun süre doygun olduğu yerlerde aşırı zayıf kaya dayanımı göstermektedir. Bunun yanışım, aşınma sonucu üzerinden fazlaca, yük kalktığı (stress relief) yerlerde, birimin üst. seviyeleri, genellikle sıkı - katı toprak zemin özelliği göstermektedir., Ancak, tabakalanma belirginliğini korumaktadır,. Havza kenarlarında kil % sinin çok az olduğu alanlarda orta zayıf - orta dayanım tortul tabakalar gözlenebilmektedir., Yumuşak (az.) eğimli ve geniş yayılımlı alanlarda Pik üzerinde kalın ve genellikle çakıllı bir zorı oluşur., Bu zon (mantle) çakıllı toprak; üye (Plkp) olarak adlandırılmıştır,. Plk`nın dağlararası gölsel ortamlarda oluştuğu görüşünü destekleyen çok sayıda kanıt saha ve laboratuvar araştırmalarından elde edilmiştir, `"Akarsu, çökelleri olarak oluşmuştur" görüşünü doğrulayan, yeterli jeolojik veri bulunamamıştır.