Jeoloji Münendisliği Dergisi

Ovacık (Tavşanlı-Kütahya) Fluorit Yatağının Jeolojisi ve Oluşumu

ÖZ: Tersiyer yaşlı epimezotermal fluorit yatağı Ovacık yöresindeki Üst Kretase yaşlı allokton kireçtaşları içinde oluşmuştur, Kireçtaşları dışındaki litolojik birimlerde cevherleşme yoktur. Cevherleşme zonu boyunca görülen hafif dolomitleşme, fluoritin yoğunlaştığı kesimlerde daha belirgindir. Yatakta sülfid mineralizasyonu gelişmemiştir. Fluorit oluşumu Gedız-Simav grabenine paralel BKB-DGD doğrultulu genç bir fayla ilişkilidir. Bu faya bağlı olarak KB, KB ve D-B doğrultulu makaslama ve genişleme kırıkları oluşmuştur. Cevherleşme bu kırık sistemleri ile denetlenen erime boşlukları içinde boşluk dolgusu ve daha az oranda âmrm dolgusu şeklinde gelişmektedir. Yataktaki esas cevher minerali fluorittir. Esas gang minerali ise kalsittir. Daha az oranda barit ve kuvars görülür. Cevherleşme, erime boşlukları içinde fluorit-kalsit şeklinde gelişen simetrik bantlı yapı gösterirken, damarlarda asi» metrik bantlı yapı görülür, Fluoritit dolgular dışında, genellikle genişleme kırıkları içinde gelişen birkaç küçük monomineralik barit daman da saptanmıştır. Yatakta saptanan mineral parajenezi oldukça fakir olup, sıvı kapanım çalışmaları sonucu iki parajenetik evre ayırtlanabilmiştir, Mezotermal Evre: Mor fluorit + kuvars + yeşil fluorit + barit Epitermal Evre : Kahverengi kalsit + pempe fluorit + beyaz kalsit. Fluorit, barit, kalsit ve kuvars minerallerinde yaklaşık 100 adet sıvı kapanımda mikrotermometrik Ölçümler yapılmıştır, Ölçümler iki fazlı (gaz+sıvı) ve tek fazlı (sıvı) birincil kapanımlarda gerçekleştirilmiştir. Ortalama homojenleşme sıcaklıkları mor fluoritler için 270 eC, kuvars için 254 C yeşül fluoritler İçin 243 C% barit için 219 C% kahverengı kalsit ıçin 206 C pempe fluoritler için 178 C° ve beyaz kalsit için 160 C olarak bulunmuştur, Fluoritlerde tuzluluk % 7-8 NaCl eşdeğerdir, Monomineralik barit damarlarında ortalama homojenleşme sıcaklıkları 219-241 C° arasında değişmektedir, Fluoriterlerin nadir toprak element (NIE) içerikleri 041-5,20 ppm arasında değişmektedir. Ce/Yb oranlan fluoritlerin hafif nadir toprak elementlerince (HNTO) zenginleşme gösterdikleri ortaya koymuştur, TbyLa oranlan mor fluoritlerin önce kristallendiğini gösterir. Fluorit NIE / Kondirit NIE değerleri, fluoritlerin duraylı bir negatif Ce anomalisine sahip olduklarını göstermiştir. Bu veri hidrotermal sıvıların kaynakta yüksek oksijen fugasitesine sahip olduklarını gösterir. Önce kristallenen mor fluoritlerde saptanan pozitif Eu anomilisi, hidrotermal sıvılarla kirectaşlarının etkileşimi ile gelişen dolomitleşme sonucu, kireçtaşlarından serbest kalan Eu+2> fun cevherleşme ortamında oksidasyon koşulların devam etmesi nedeniyle Eu+3` e okside olması ile açıklanabilir. Yeşil ve pembe fluoitlerde saptanan negatif Eu anomalisi, hidrotermal sıvıların bünyesinde iki farklı değerlikli Eu`un (Eu+2 ve Eu+3) birlikte varlığına işaret eder Jeolojik, jeokimyasal ve sıvı kapanım verileri, Ovacık fluorit yatağının, çevrede çok sayıda termal kaynak ve sülfit cevherleşmeleriyle karakterize olan Tersiyer hidrotermal sistemlere bağlı olarak oluştuğunu ortaya koyar. En olası gözüken oluşum mekanizması, yüksek ısıya sahip asit karakterli cevherli eriyiklerin kireçtaşları ile etkileşimi sonucu bünyelerindeki Mg`u bırakarak kireçtaşlarından Ca alması ve pH değerinin de nötrleşmesi ile fluorit oluşumu seklinde açıklanabilir.