Jeoloji Münendisliği Dergisi

Granitoyid Petrojenezinde Magma Mingling/Mixing Kavramı

ÖZ: Hemen hemen tüm yerbilimciler tarafından kabul edildiği gibi, granitoyidler, yer gezegeninin petrolojik ve yapısal evriminde en. karakteristik kayaç grubunu oluşturmaktadır, Örneğin çok uzun zamanlar boyunca, kıtasal kabuğun ortalama bileşiminin granite eşdeğer olduğu kabul edilmiştir. Günümüzde yapılan çalışmalara göz atıldığında ise granitlerin, kıtasal kabuğun ana bileşeni ol.do.go. ve kabuğun oluşumunda ve yeniden çevrimlenmesinde (recycling) çok. önemli, roller oynadıkları görülmektedir,. Granitoyidlerin sokulum yaptıkları derinlikler sedimanter kayaçların bulunduğu sığ derinliklerden- gıanulit fasiyesi koşullarındaki metamorfizmanm geliştiği derinliklere kadar değişmekle birlikte,,, genel olarak kabuğun orta. kesimlerindeki derinliklerde daha bold.ur... Kıtasal kabuğun orta derinlikteki kesimlerinin, yizeylendiği ve eski orojenik dönemlere ait kayaçlan içeren bölgelerde yapılan çalışmalarda granitoyidlerin yayılımlannın çok. değişik olduğu gözlenmektedir,. Örneğin, Batı Avrupa`daki Hersiniyen kuşakta bol miktarda granitoyid bulunurken (Fransız Masif Santrallerinin % 50 sinden fazlasının granit olduğu bilinmektedir), Kaledoniyen ve Alpin kuşaklarda ise bağıl olarak daha. azdırlar., Hatta bu ilişkiyi göz önüne alarak,, .granitik kayaçlann sadece anateksi süreci ile oluşabileceğini ileri, süren bazı .araştırıcılar, çeşitli orojenik bölgelerdeki granitoyidlerin bolluğuna dayanarak bu bölgelerdeki rnetamorfi.zm.aya yaklaşımda bulunmaya çalışmışlardır (Hal, 1973; Didier Ye Barbarin,,, 1991a`daıı). Oysa günümüzde granitoyidlerin jenezi konusunda yapılan cali.smal.arda, granitoyidlerin oluşumunda metamoffizmanın rolünün, ikincil önemde olduğu, daha etkin rol oynayan faktörlerin ise jeodinamik ortam. (Pitcher, 1993; Lameyre, 1988; Barbarin, 1,990) ile kabuğun özelliklerinin (Chappel ve White, 1974; White veCİıappel, 1977; Vilzeuf ve diğ.,, 1990) olduğu belirtilmektedir (Didier1 ve Barbarin, 1991a),.. Örneğin, Kuzey ve Güney Amerika Kordiyer kuşaklarında okyanusal kabuğun, sürekli dalması ile çok geniş alanlarda yayılıra, gösteren granitik .rn.agmati.znia oluşmaktadır. Kabuğun özelliklerine bağlı olarak gelişen granitoyid oluşumuna gelince, Hersiniyen çarpışma kuşağında çok büyük bacımlarda birikmiş olan yaş-pelitik sedimentler, granitik eriyiklerin türemesine uygun bir ortam, oloştororken; Alpin ve Kaledoniyen. kuşaklarda önceden mevcut olan kunı-kristalin temel kayaçlan ise (Alpin kuşakta Hersiniyen temel, Kaledoniyen kuşakta Prekambriyen temel) yeteri kadar` fazla, granitik eriyiğin üretilmesi için uygun ortamları oluşturmamışlardır (Didier ve Barbarin, 1991a).