Jeoloji Münendisliği Dergisi

Hoek-Brown Görgül Yenilme Ölçütüne İlişkin Değişiklik Önerileri ve Benlerin Uygulanabilirliği

ÖZ: Sık aralıklı süreksizlikleri içeren kaya kütlelerinin dayanımlarının laboratuvarda tayininde kullanılacak örneklerin temsil edici olabilmesi amacıyla, klasik örnek boyutlarının dışına çıkılarak, çok büyük örneklere gereksinimduyulmaktadır. Ancak, bu tür kaya kütlelerinde metre boyutunda örnek alımı mümkün olmayıp, bu boyuttaki örneklerin yerleştirileceği çok büyük deney hücrelerinin geliştirilmesi, de göçtür., Bu güçlük, 80`li yıllardan bu yana kullanılan Hoek-Brown görgül yenilme ölçüsüyle aşılmaya çalışılmaktadır. Zayıf kaya. kütlelerine uygulanmasında, ortaya çıkan bazı sınırlamalardan dolayı,, önerildiği 1980 den günümüze değin ölçüt, yaratıcıları tarafındanpek çok kez değişikliğe uğramıştır,. 1994`e kadar Jeo mekanik Sınıflama Sisteminden belirlenen. RMR değeriniesas alan ölçüte,, 1994` ten sonra doğrudan RMR`ın kullanılması yerine, yine. RMR. değerinden belirlenen Jeolojik Dayanım İndeksi (Geological Strength. Index-GSI) dahil edilmiştir. Ölçütün 1997 yılındaki son versiyonunda;RMR`dan bağımsız ve herhangi bir kaya kütlesi parametresi için sayısal değer esas alınmaksızın, sadece kayakütlesinin görsel olarak tanımlanmasına dayalı bir GSI Sınıflama Sisteminin kullanımına geçilmiştir.. GüncelGSI Sınıflama Sisteminde, GSI değerleri kaya kütlesinin, görünümüne ve `tanımlanmasına göre belirlenmekte vebu. uygulama genel olarak sübjektif bir değerlendirmeye yol açmaktadır:. GSI sistemi İle ilgili tartışmaya açık. diğer bir husus, ise, yenilme ölçütünün son versiyonunda, örselenmiş, ve örselenmemiş kaya kütlelerinin mühendislik parametrelerinin belirlenmesine yönelik bir kılavuzun mevcut olmayışıdır. Ölçütün son versiyonunun desteklendiği herhangi bir` araştırmanın bulunmayışı da, güncel. GSI sisteminin güvenilirliği ve/veya performansı hakkında yorum yapılmasını olanaksız kılmaktadır:. Bu yazıda,, GSI sistemine ait. yukarıda değinilen belirsizliklerdikkate alınarak, öncelikle GSI değerlerinin daha gerçekçi şekilde ve kolaylıkla tayin edilebilen kaya kütlesi parametrelerine: bağlı olarak hesaplanması amacıyla yazarlar tarafından önerilen değişiklikler ve bunlarla ilgili puanlama parametreleri sunulmuştur. Ayrıca, kaya kütlesi parametreleri üzerinde kazı yöntemine bağlı olarak ortaya çıkan örselenmenin etkisini dikkate alan bir yöntem önerilmiştir. GIS`in yazarları , tarafından, modifiye edilmişbu son. hali, Türkiye`den seçilmiş sık. eklemli kaya kütlelerinde` açılmış şevler ile- pasa yığınlarında meydana gelmiş duraysızlıklarının .geriye dönük analizlerinde kullanılarak, önerilen sistemin ve yöntemin performansı sulanmıştır. Analizler, önerilere göre hesaplanmış GSI değerlerinin kullanılması ve örselenme etkisinin yenilme ölçütüne dahil edilmesi halinde gerçekçi sonuçların elde edilebileceğini göstermiştir.