Jeoloji Mühendisliği Dergisi

ÖZ: Attepe Demir Yatağı, Torid’ler Tektonik Birliği içinde yer alan Geyik Dağı Birliği’ne özgü,Prekambriyen yaşlıl Emirgazi Formasyonu içinde yer alır. Yatakta; en altta sedimanter oluşumlu piritler,daha üstte sedimanter oluşumlu sideritler ve en üstte sedimanter oluşumlu hematitler gözlenir.Cevherleşme sonrası gelişen faylar, yatağı yüzeye taşınmış ve özellikle bu zonlarda gelişen karstlaşma ve yüzeysel etkileşimlerin, büyük bir çoğunlukla sideritleri ve diğer demir minerallerini limonit ve götite dönüştürdüğü saptanmıştır. Bu şekilde bir ölçü de demir bakımından zenginleşen seviyeler, bugün işletmeye hammadde oluşturmaktadır. Maden yatağında, şu anki konumu ile cevher ve yan kayaçlar tektonik ilişkilidir. Diyajenez ile ilgili süreçler, metamorfizmaya bağlı deformasyonlar ve geç evre deformasyonlar,sahada kıvrılma ve kırılma tektoniğinin yolun bir biçimde gelişmesine olanak sağlamıştır. Birincil sedimanter kökenli demir minerallerinden çözülen metaller, bu kırık zonlarına mobilize olmuşlar ve bu şekilde hemen hemen bölgedeki kayaçlarn çoğunluğunu kateden geç evre siderit damar ve damarcıklarını oluşturmuşlardır. Siderit örneklerinde; en çok siderit, ankerit, pirit, rutil ve mangan dendiritleri saptanmıştır. Ayrıca çok az oranlardaki götit minerali de bu birlikteliğe eşlik etmektedir. Sideritler; % 55,1-65,3 Fe2O3 (toplam demir), % 2,2-10,0 SiO2, %0,9-1,3 MnO, % 0,03-1,7 Al2O3,% 2,1-3,6 MgO; Limonit ve götitler ise; % 57,2-93,8 Fe2O3 (toplam demir), % 0,5-1,6 MnO, % 1,1-3,6SiO2, % 0,1-0,6 Al2O3, % 0,05-0,6 MgO içermektedir. Metasilttaşlarında saptanan 140 ppm’ lik Cr2O3 içeriği, ayrıca dikkate deerdir.Örneklere özgü kimyasal verilerin değerlendirmesi sonucunda, birincil sedimanter demir oluşumlarının Fe element kökeni konusunda, oluşum ortamındaki olası bazik kayaçlara doğru olan  izler saptanmıştır.Tüm çalışma ve bu sahada yaplan diğer çalışmalar birlikte yorumlandığında ise; Attepe Demir Yatağı`nın oluşumu konusunda, olası volkanik-sinsedimanter tipe doğru yönelim söz konusudur.Bu bağlamda, Prekambriyen yaşlı birimlerin bundan sonra yapılacak çalışmalarda detaylı biçimde araştırmalar, bu çalışma çatısında, özellikle önerilmektedir. 

ÖZ: Van Gölü havzasında antik dönemlerden buyana madencilik faaliyetleri yürütülmüştür. Bilinen en yoğun hammadde üretimi ve metalürjik faaliyetler Urartu uygarlığının yüksek kalitede metal işlemeciliği ve özgün seramik üretimi yaptığı dönemde gerçekleşmiştir. Bu antik uygarlığın bir döneme isim verecek ölçüde metal işlediği göz önüne alınırsa, havzada birkaç bin yıldır madencilik faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkilerin gündemde olduğu anlaşılır. Bu havzadaki son alıcı ortam Van Gölü’dür. Dolayısıyla, bu kapalı havzada yürütülen her türlü iktisadi faaliyetten kaynaklanan kirlilik yükü son olarak Van Gölü’ne katılmakta ve bu gölün kimyasal bileşimi, yeni katılan anyon-katyonlar metal içeriğine bağlı olarak değinilmektedir.Bu çalışmada evsel ve sanayi atıklarından kaynaklanan karışmalar ile tarımsal kirlenme kapsamında tutulmuş, jeolojik çevreye odaklanmıştır. Bu kapsamda Van Gölü kapalı havzasında bulunan maden işletmeleri, endüstriyel hammadde ocaklar, işletmeye konu olması mineralizasyon bölgeleri,doğal radyasyon kirliliği ve jeotermal sahalardan kaynaklanan çevresel etkiler değerlendirilmiştir. Kendi özgün jeokimyasal bileşimi havzadaki yolun insan yerleşimleri ve sanayileşme nedeniyle giderek değişmeye başlamış olan Van Gölü’nün insan kaynaklı kirleticiler dışında, uzun dönemde hangi jeokimyasal riskler altında olduğu tartışılmış, bu değişimde havzanın jeolojik yapısının rolü irdelenmiştir.Çalışma sonunda Van Gölü havzasındaki maden yataklarının lokasyon haritası güncellenmiş, madeni işletmeleri ve jeolojik yapıdan kaynaklanan kirleticilerin Van Gölü’ne olan etkileri değerlendirilmiştir.Doğal mineralizasyon ve alterasyon alanlarının belirlenmesinde uzaktan algılama teknikleri kullanılmış, bu alanlardaki erozyon potansiyeli saysal eğim haritalar kullanılarak tartışılmıştır. Önceki çalışmalarda saptanan doğal radyoaktif anomali alanlarının jeolojik ilişkisi irdelenmiştir. Sonuç olarak; havzada yürütülen kum-çakıl, pomza, taş ocağı maden işletmesi gibi faaliyetlerin doğal erozyonu hızlandırdığı,bunun da kimyasal kontaminasyonun yanı sıra göle taşınan malzemedeki artışa neden olduğu gözlenmiştir.Kontrolsüz madencilik ve Van Gölü havzasının jeolojik - jeomorfolojik yapısı nedeniyle göl habitat günden güne değinilmekte ve kirlenmektedir. Bu nedenle, havzanın insan faaliyetlerinden ve doğal jeolojik çevreden kaynaklanan tüm kirletici unsurlarının birlikte ele alındığı bütüncül jeokimyasal çalışmalarını yürütülmesi konusunda hızla projeler üretilmeli, bu çalışmalara dayanarak havzanın sürdürülebilir çevre yönetim sistemi oluşturulmalıdır.