Jeoloji Münendisliği Dergisi
Jeoloji Mühendisliği Dergisi

Jeoloji Mühendisliği Dergisi

2005 HAZİRAN Cilt 29 Sayı 1
KAPAK
PDF Olarak Görüntüle
KÜNYE
PDF Olarak Görüntüle
İÇİNDEKİLER
PDF Olarak Görüntüle
Baskil (Elazığ) Güneyindeki Cevherleşmelerin Jeolojik ve Mineralojik Özellikleri
Özcan Dumanlilar Doğan Aydal Halide Dumanlilar
PDF Olarak Görüntüle

ÖZ: Doğu Toros Orojenik kuşağı içerisinde yer alan çalışma alanında Üst Kretase yaşlı Baskil ve Bilaser Tepe Magmatitleri ile Pliyosen yaşlı genç çökeller yüzeylemektedir. Petrografik ve jeokimyasal çalışmalar sonucunda, Baskil Magmatitlerinin volkanik ada yayı, Bilaser Tepe Magmatitlerinin ise çarpışma sonrası granitoyidler olduğu belirlenmiştir. İnceleme alanında Bilaser Tepe Magmatitlerine bağlı olarak gelişmiş farklı iki tip cevherleşme belirlenmiştir. Birinci tip, Bilaser Tepe Magmatitlerinin granodiyorit, granitporfir ve dasitporfır fazı ile bunların dokanağmdaki Baskil Magmatitlerine ait diyoritlerin içinde gelişmiş porfiri bakır cevherleşmesidir. İkinci tip cevherleşme ise Bilaser Tepe Magmatitlerine ait granitler içerisinde yer alan Au-Cu içeren kuvars damarlarıdır. Birinci tip cevherleşmede, potasik, fıllik, kuvars-serisit-karbonat ve propilitik olmak üzere dört alterasyon tipi belirlenmiştir. Cevherleşme genellikle fıllik ve kuvars-serisit-karbonat alterasyonun etkili olduğu bölgelerde kuvars-karbonat damarlarında, çatlak-kırıklarda sıvama ve kayaç içinde saçınımlı olarak bulunmaktadır. Ana cevher mineralleri pirit, arsenopirit, kalkopirit ve bizmutindir. Granitler içerisindeki ikinci tip cevherleşmeyi oluşturan kuvars damarları pirit, kalkopirit ve çok az miktarda altın içermektedir. Damarlann çevresinde ise killeşme ve silisleşme gözlenmektedir.

  • Çarpışma sonrası granitoyid

  • Bilaser Tepe Magmatitleri

  • porfiri bakır

  • Baskil

  • Akande, S.O. and Zentilli, M., 1983. Geologic, fluid inclusion and the stable isotope studies of the Gays River lead-zinc deposit, Nova Scotia, Canada: Econ. Geol., 79, 1187-1211.

  • Akgül, M., 1991. Baskil Elazığ granitoyidinin petrografik ve petrolojik özellikleri. Yerbilimleri Geosound, 18,67-78.

  • Akgül, B. ve Bingöl, E, A, 1997. Piran köyü (Keban) çevresindeki magmatik kayaçlarm petrografik ve petrojenetik özellikleri. Selçuk Üniv. Müh-Mim. Fak. 20. Yıl Jeoloji Semp. Bildirileri 13-14.

  • Alıcı, P, Temel, A., Gourgaud, A., Kieffer, G. and Gündoğdu, M.N. 1997. Petrology and geochemistry of Lower Pliocene alkaline volcanism in the Gölcük area (İsparta, SW Turkey). Terra abstracts, abstracts supplement, No. 1, Terra Nova, Vol.9.

  • Alıcı, P, Temel, A., Gourgaud, A., Kieffer, G. and Gündoğdu, M.N. 1998. Petrology and geochemistry of potassic rocks in the Gölcük area (Isparta, SW Turkey): genesis of enriched alkaline magmas. J. Volcanol. Geotherm. Res., 85 (1-4), 423-446.

  • Asutay, H.J., 1985.Baskil (Elazığ) çevresinin jeolojik ve petrografik incelenmesi: A.Ü. Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, (yayımlanmamış), 156, Ankara.

  • Asutay, H.J., 1988. Baskil (Elazığ) çevresinin jeolojisi ve Baskil magmatitlerinin petrolojisi. M.T.A Dergisi, 107, 49-72, Ankara.

  • Bingöl,A.F, 1984. Geology of the Elazığ area in the Eastern Taurus region: in: O. Tekeli ve M.C. Göncüoğlu (eds), Geology of the Taurus Belt int symp. Proceedings 199-208.

  • Carten, R.B., 1986. Sodium- calcium metasomatism: Chemical, temporal, and spatial relationships at the Yerington, Nevada, porhyry copper deposit: Econ. Geol., 81,1495-1519.

  • Chappell, B.W. and White, A.J.R., 1974. Two contrasting granite types: Expanded abstract, Pasifle Geology, 8,173-174.

  • Diles, J., H, and Emaudı, M., T., 1992. Wall Rock alteration and hydrothermal flow paths about the Ann- Mason Porphyry Copper Deposit, Nevada- A6- km vertical reconstruction. Econ. Geol., 87, 1963-2001.

  • Dumanlılar, Ö. 2002 Baskil (Elazığ) civanndaki granitoid kayaçlarına bağlı cevherleşmelerin incelenmesi. Doktora Tezi A.Ü. Fen Bilimleri Enst. 196. Ankara (yayımlanmamış).

  • Evans, A:M:, 1987. An Introduction to Ore Geology. Blackwell Sci. Publ (second edition). 385s

  • Fonteilles, M., Soler, P, Demange, M., Derre, C,Krier-Schellen, A.D., Verkaeren, J., Guy, B. and Zahm, A., 1989. The scheelite skarn deposit of Salau (Ariege, French Pyrenees) : Econ. Geol., 84, p. 1172-1209.

  • Fu, M., Changkakoti, A., Rrouse, H.R., Gray, J. and Kwak, T.A.P., 1991. An O, H, S and C isotope study of carbonate-replacement tin deposits of the Dachang tin fıeld, China: Econ.Geol., 86,1683-1703.

  • Gerçek, E.,1996. Nazaruşağı (Baskil Elazığ) hidrotermal kuvars damarları ve ilgili cevherleşmeler. Yüksek Lisans Tezi Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. 51. Elazığ (yayımlanmamış).

  • Harris, N.B.W., Pearce, J.A. and Tindle, A.G., 1986. Geochemical chracteristics of collision-zone magmatism. in Coward, M.P. ve Ries, A.C., Collision tectonics, Geological Society of London Spec. Publ., no: 19,67-81.

  • Herece, E., Akay, E., Küçümen, E., ve Sanaslan, M., 1992. Elazığ- Sivrice- Palu dolayının jeolojisi. MTARaporu, No: 9634.

  • Karapetian, S.G., Jrbashian, R.T. and Mnatsakanian A.Kh. 2001. Late collision rhyolitic volcanism in the north-eastern part of Armenian Highland. Journal of Volcanology and geothermal Research, 112,189-220.

  • Layne, G.D., Longstaffe, F. J. and Spoone, E.T.C., 1991. The Jc tin skarn deposit, S. Yukon Territory: 2. A carbon, oxygen, hydrogen and sulfur stable isotope study: Econ. Geol., 86, p. 48-65.

  • Lindgren, W., 1933, Mineral deposits: Mc Graw HillNew York, 930.

  • Lowell, J. D. and Guübert, J. M., 1970. Lateral and vertical alteration-mineralization zoning in porphyry ore deposits. Econ. Geol., 65,373-408.

  • Mohr, M., 1963. Baskil-Nazaruşağı bakır prospeksiyonu hakkında rapor. M.T.A Maden Etüt rapor no: 667.

  • Ohmoto, H. and Rye, R.O., 1979. Isotopes of sulfur and carbon: Geochemistry of I Hydrothermal Ore Deposits de., H.L. Barnes, 2. Baskı, John Wiley and Sons, 509-567.

  • Pearce, J.A., Harris, N.B.W and Tindle, A.G., 1984. Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic roeks. J. Petrology, 25,956-983.

  • Pearce, J.A., 1996. Sources and settings of granitic rocks.Epidodes,vol. 19,4

  • Poyraz, N., 1988. İspendere-Kömürhan (Malatya) ofıyolitlerinin jeolojisi ve petrografisi. Doktora Tezi, G.Ü. Fen Bilimleri Enst., 151 s. (yayımlanmamış), Ankara.

  • Rye, R.O. and Ohmoto, H., 1974. Sulfur and carbon isotopes and ore genesis: a review: Econ. Geol., 69,826-842.

  • Sawkins, F. J., 1984. Metal deposits in relation to plate tectonics. Springer-Verlag Berlin Heidelberg,325s.

  • Shimazaki, H., 1988. Oxygen, carbon, and sulfur isotope study of skarn deposits in Japon: Proceeed. 7th Quadrennial IAGOD Symp., 375-381.

  • Streckeısen, A., 1976. To each plutonic rock, its propername.EarthSci.Rev., 12,1-13.

  • Tauson, L.V., 1974. Geochemical types and potential ore-bearing granitoids (in Russian). Nauka, Moscow, 279 pp.

  • Taylor S., R. and Mc Lennan, S.M., 1985, The continental crust: its composition and evolution: An examination of the geochemical record preserved in sedimentary roeks. Blackwell Scientifıc Publications,46p.

  • Turan, M., Aksoy, E. ve Bingöl, F.A., 1995. Doğu Torosların jeodinamik evriminin Elazığ civanndaki özellikleri. F.Ü. Fen ve Müh. Bil. Derg., 7 (2), 177-199.

  • Tüfekçi, M. Ş. ve Dumanlılar, Ö., 1994. Malatya-İspendere ve Elazığ-Baskil-Nazaruşağı arasında görülen cevherleşmelerin genel görünümü ve maden jeolojisi çalışma raporu: MTA Raporu, No: 9739 (yayınlanmamış).

  • Tüfekçi, M.Ş.ve Dumanlılar, Ö.,1998. G.A.P Elazığ ili, Baskil ilçesi, Topaluşağı köyü, MTA ruhsatlı Bakır- Altın sahası sonuç raporu. Maden Etüd Arşiv No: 2859.

  • Türkyılmaz, B.ve Şaşmaz, A., 2000. Cansızhimik, Galuşağı ve Topalkem (Baskil Elazığ) köyleri arasındaki alanın toprak jeokimyası.Yerbilimleri, 22,129 -136.

  • Yazgan, E., 1981. Doğu Toroslarda etkin bir Paleo-kıta kenarı etüdü (Üst Kretase-Orta Eosen): H.Ü Yerbilimleri, 7,83-104.

  • Yazgan, E., Asutay, H J., Gültekin, M.C., Poyraz, N., Sirel, E. ve Yıldırım, H., 1987. Malatya güneydoğusunun jeolojisi ve Doğu Torosların jeodinamik evrimi. MTA Raporu,No:2268.

  • Yazgan, E., 1984. Geodynamic evolution of the eastem Taurus region, Geology of the Taurus beltprocoeding. O. Tekeli andM.C Göncüoğlu (Edit) MTA, Ankara.

  • Yazgan, E. ve Chessex, R., 1991. Geology and tectonicevolution of the Southeastern Taurides in the region of Malatya. Türkiye Petrol Jeol. Der. Bült., 3,11 -42.

  • Yılmaz, H., 1993. İspendere-Kale (Malatya), Baskil, Hankendi (Elazığ) Genel Jeokimyasal Prospeksiyon raporu. Maden Etüt arşiv no: 2669.

  • Zaluski, G., Nesbitt, B., and Muehlenbachs K., 1994. Hydrothermal alteration and Stable Isotope Systematics of the Babine Porphyry Cu Deposits, British Columbia: İmplications for fluid evolution of porhyry systems. 89,1518-1541.



  • Dumanlılar, Ö , Aydal, D , Dumanlılar, H . (2005). Baskil Elazığ Güneyindeki Cevherleşmelerin Jeolojik ve Mineralojik Özellikleri . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 29 (1) , 1-20 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jmd/issue/52388/686314

  • Dumanlılar, Ö , Aydal, D , Dumanlılar, H . Baskil Elazığ Güneyindeki Cevherleşmelerin Jeolojik ve Mineralojik Özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 29 (2005 ): 1-20

  • Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki Suların Kalitesi
    Fatma Gültekin Remzi Dilek Arzu Firat Ersoy Hakan Ersoy
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Günümüzde sağlığa uygun nitelikli su kaynaklan yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle içme ve kullanma suyu kaynakları uluslararası ticari açıdan da önem kazanmıştır. Değirmendere Havzasında çok sayıda mineralli ve tatlı su kaynakları bulunmaktadır. Ayrıca Esiroğlu Arıtma Tesislerinin devreye girmesinden önce Trabzon Kentinin içme ve kullanma suyunun sağlandığı Değirmendere alüvyonları da aynı havzada yer alır. Bu çalışmanın amacı, Değirmendere Havzasındaki tatlı su ve mineralli su kaynaklarının nitelik ve miktar yönünden kullanıma uygunluk durumlarının belirlenmesi ve uygun nitelikte olanlarının ekonomiye kazandınlması için yapılacak yatırımlara bir temel oluşturmasıdır. Değirmendere vadisinde bulunan sular yüzey, yeraltı ve mineralli sular kapsamında incelenerek suların hidrokimyasal özellikleri belirlenmiş, Türk Standartları ve su kirliliği kontrol yönetmeliğine göre niteliklerinin uygun olup olmadığı değerlendirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre havzadaki suların hidrokimyasal fasiyesleri yönünden genel olarak "kalsiyum bikarbonatlı" sular sınıfında yer aldığı ve incelenen sulardan yüzey sularının ve mineralli suların bir kısmının dolomit ve kalsite, sadece bir iki kuyu suyunun da kalsit ve aragonite doygunluğu belirlenmiştir. İnceleme alanındaki Yanlıca mineralli suyunda Antimuan (Sb) ve Selenyum (Se), Akoluk mineralli suyunda ise Krom (Cr) ve Kurşun (Pb) değerleri standartlarda verilen limit değerlerin üzerindedir. KTÜ`ye ait kuyu suyu ve Kendirli akiferi suyunda ise Krom (Cr) değerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Değirmendere ve kollarına ait sular pH, TDS, Cl" ve SGy2 miktarlarına göre yüksek kaliteli su sınıfında, ancak N02 miktarına göre Sümela Deresi yüksek kaliteli su, Meryemana, Maçka ve Galyan Dere suları kirli su, Değirmendere suyu ise çok kirlenmiş su sınıfındadır. Değirmendere vadisindeki yeraltı suları ise pH, TDS, Cl", SCy2, N02 ve N03 miktarlarına göre yüksek kaliteli su sınıfında yer alır.

  • Aşağı Değirmendere Havzası

  • Mineralli sular

  • İnorganik elementler

  • Su kimyası

  • Akkaş, M., 1990, Trabzon İklim Etüdü, TC Başbakanlık Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.

  • Ay dm, R, 2003, Değirmendere Vadisi (Trabzon-Esiroğlu, KD Türkiye) volkanitlerinin mineral kimyası, petrolojisi ve petrojenezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayınlanmamış), 232 p.

  • Aydoğan, B., 1987, Değirmendere (Hacımehmet-Çağlayan) Vadisi hidrojeolojik incelemesi, KTÜ, Jeoloji Müh. Böl. Bitirme Çalışması (yayınlanmamış).

  • Ball J. W. ve Nordstrom, D.K., 1991, User`s manual for WATEQ4F, with revised thermodynamic data base and test cases for calculating speciation of major, trace and redox elements in natural waters: U.S.Geological Survey Öpen- File Report 91-183,189p.

  • Dilek, R, 1979, Trabzon- Hopa kıyı şeridinin yer altı suyu olanaklan, KTÜ Yayın No: 99, Trabzon, 103 s.

  • Domenico, P.A. ve Schvvartz, F.W., 1990, Physical and chemical hydrogeology, John Wiley & Sons, New York, 824 p.

  • Erguvanlı, K ve Yüzer, E., 1987, Yer altı suları jeolojisi, 3. Baskı, İTÜ Maden Fakültesi, YayınNo: 23, İstanbul, 339 s.

  • Fetter, C.W,1980, Applied Hydrogeology, Bell and Howel Company, Colombus, Ohio, 488 p.

  • Freeze, R.Ave Cheery, J.A.,1979, Groundwater, Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 604 p.

  • Gültekin, F. ve Dilek, R., 2001, Trabzon yakın çevresindeki mineralli su kaynaklarının hidrokimyası, Yeraltı Suları ve Çevre Sempozyumu, 331-338, İzmir.

  • Güven, İ.H., 1993 Doğu Pontidlerin 1/25.000 ölçekli jeolojisi ve komplikasyonu, MTA, Ankara, (Yayınlanmamış).

  • Güven, İ.H., Nalbantoğlu, A.K. ve Takaoğlu, S., 1993 MTA Genel Müdürlüğü, 1/100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeolojisi haritaları serisi, Trabzon F43 ve G43 paftalan, Ankara, (Yayınlanmamış).

  • Korkmaz,S.,1993, Tonya-Düzköy (GB Trabzon) yöresinin stratigrafisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 36,151-158.



  • Gültekin, F , Dilek, R , Ersoy, A , Ersoy, H . (2005). Aşağı Değirmendere Trabzon Havzasındaki Suların Kalitesi . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 29 (1) , 21-34 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jmd/issue/52388/686313

  • Gültekin, F , Dilek, R , Ersoy, A , Ersoy, H . Aşağı Değirmendere Trabzon Havzasındaki Suların Kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 29 (2005 ): 21-34

  • Gümüşhane Yöresi Mineralli Su Kaynaklarının İz Element ve Radyoaktivite İçerikleri
    Fatma Gültekin Remzi Dilek
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Gümüşhane ili yakın çevresinde bulunan Budak, Tekkeköy, Akgedik, Yıldız, Yeşildere, İnkılap ve Güvercinlik mineralli su kaynakları debileri 0.023-1.5 İt/sn, pH değerleri 6.12-6.57, sıcaklıkları 9.2-16.7 C arasında değişen, berrak ve ekşimsi tatta olan kaynaklardır. Bunlardan Güvercinlik ve Yeşildere mineralli su kaynakları ise yöre halkı tarafından içilmektedir. Çalışmanın amacı bu kaynakların içerik yönünden insan sağlığına uygunluk durumlarının belirlenmesi ve uygun nitelikte olanlarının ekonomiye kazandırılması için yapılacak yatırımlara bir temel oluşturmasıdır. Mineralli su kaynaklarının içme kalitesi açısından Mn+2, Fe+2, Pb+2, Zn+2, Cu+2, Cd+2, As (total) gibi iz element ve toplam alfa ve toplam beta içerikleri incelenmiş ve içmeye uygunlukları araştırılmıştır. İz element içeriklerine göre Budak ve Akgedik mineralli suyunda Mn+2, Fe+2, Pb+2, Yıldız, İnkılap ve Güvercinlik mineralli sularında Fe+2, Pb+2, Tekkeköy ve Yeşildere mineralli sularında ise Pb+2, değerlerinin W HO (Dünya sağlık Örgütü) ve TS 9130 (Türk Standartlar Enstitüsü) (maden suyu içilebilir) standartlarındaki müsaade edilebilir değerin üzerinde olduğu görülmüştür. Cd+2 değeri ise Yeşildere ve Güvercinlik kaynaklarında standartlardaki sınır değerde, diğer kaynaklarda ise daha yüksektir. Radyoaktivite içeriklerine göre ise mineralli su kaynaklarının alfa aktivitelerinin 0.122-0.78 Bq/1 arasında, beta aktivitelerinin ise 0.067-0.401 Bq/1 arasında olduğu belirlenmiştir. WHO ve TS 9130`a göre incelenen kaynaklann hepsinde alfa aktivitesi müsaade edilebilir değerin üzerindedir. Bu değerler kaynaklann içilerek tüketilmesi durumunda sağlık açısından sorunlar yaratacağını göstermektedir.

  • Gümüşhane

  • iz elementler

  • mineralli sular

  • radyoaktivite

  • Ağar, U., 1977, Demirözü (Bayburt) ve Köse (Kelkit) bölgesinin jeolojisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi, KTÜ Matbaası, Trabzon, 58 s.

  • Davis, N.S., and DeWiest, R.J.M., 1966, Hydrogeology, John Wiley and Sons., Inc. New York, 463 p.

  • Fetter, C.W., 1980, Applied Hydrogeology, Bell and Howel Company, Colombus, Ohio, 488 P

  • Garrels, R.M. and Christ, C.L., 1965, Solutions, Minerals and Equilibria, Harper and Row, New York, 450 p.

  • Gültekin, F, 1998, Gümüşhane ve Bayburt yöresi mineralli su kaynaklannın hidrokimyası ve izotopik özellikleri, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayınlanmamış), 188p.

  • Güven, İ.H., 1993, Doğu Pontidlerin 1/25 000 ölçekli jeolojisi ve komplikasyonu, MTA, (Ankara) Yayınlanmamış.

  • Güven, İ.H., Nalbantoğlu, A.K. ve Takaoğlu, S., 1993, MTA Genel Müdürlüğü 1/100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeolojisi haritalan serisi, Trabzon F42 ve G42 Paftalan, Ankara.

  • Güven, İ.H., Nalbantoğlu, A.K. ve Takaoğlu, S., 1993, MTA Genel Müdürlüğü 1/100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeolojisi haritaları serisi, Trabzon F43 ve G43 Paftalan, Ankara.

  • Hem, D.J., 1971, Study and interpretation of the chemical characteristics of natural water, second edition, U.S. Governnent Printing Office, Washington, 363p.

  • Matthess, G., 1982, The Properties of Groundwater, J.C. Haryey, John Wiley and Sons., Inc., Canada, 406 p.

  • Nair, V.S.K. and Nancollas, G. H., 1959, Thermodynamics of Iin association, Part VI, Transition Metal Sulphates. Chem. Soc. Jour., 3934-3939.

  • Pelin, S., 1977, Alucra (Giresun) Güneydoğu yöresinin petrol olanaklan bakımından jeolojik incelemesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayını, Yayın No. 87, Trabzon

  • Şahinci, A., 1991, Doğal suların jeokimyası, Reform Matbaası, İzmir, 548 s.

  • TS, 1991, Mineralli su- İçilebilir, TS-9130, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 13 s.

  • WHO, 2003, Guidelines for drinking water quality. Third Edition, Chapter 9.



  • Gültekin, F . (2005). Gümüşhane Yöresi Mineralli Su Kaynaklarının İz Element ve Radyoaktivite İçerikleri . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 29 (1) , 36-43 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jmd/issue/52388/686316

  • Gültekin, F . Gümüşhane Yöresi Mineralli Su Kaynaklarının İz Element ve Radyoaktivite İçerikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 29 (2005 ): 36-43

  • KBİ İzabe, Tügsaş ve Organize Sanayi Bölge Tesislerinin (Samsun, Tekkeköy) Çevresel Etkileri
    Abdullah Çubukçu Necati Tüysüz
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Tekkeköy (Samsun) yöresinde yer alan çalışma alanı, Karadeniz Bakır İşletmeleri (KBİ) İzabe Tesisi, Samsun Gübre Sanayi (TÜGSAŞ) Tesisi ve Samsun Organize Sanayi (OSB) Bölgesi tesislerini kapsamaktadır. Bu çalışmada, bu tesislerin çevresel etkilerini belirlemek amacıyla, tesislerin çevresindeki toprak, bitki ve sularda ağır metal (genelde Cu, Pb, Zn, Fe, Mn, Cd ) ve S analizleri irdelenmiştir. Çalışma sahasındaki topraklarda Cu, Pb, Zn, Fe ve Mn kirliliği belirlenmiş olup, bu kirliliğin kaynağı tesislerdir. Cu kirliliği muhtemelen KBİ, Tügsaş ve OSB tesislerinden, Zn ve Pb kirliliği Tügsaş ve OSB tesislerinden kaynaklanmaktadır. Fe ve Mn kirliliğinin kaynağı ise, KBİ tesisidir. KBİ (Bakır İzabe) tesisi atık alanı çevresinden yüzey (0-20 cm) ve derinden (20-50 cm) alman toprak örneklerinde, yüzeydeki kirlenmenin derine göre daha fazla olduğu görülmektedir. KBİ ve Tügsaş tesisleri, çalışma sahasındaki bitkilerde Cu, Pb, Zn ve Fe kirliliği, OSB tesisleri ise Cu ve Pb kirliliği oluşturnaktadır. Cu, Pb, Zn, Fe ve S, tütün (Nicotiana tabacum) bitkisi üzerinde; Cu, Zn, Fe, mısır (Zea mays) bitkisi üzerinde; Cu, Pb, Fe ve S, lahana (Brassica oleracea) bitkisi üzerinde kirlilik oluşturmaktadır. İnceleme sahasındaki sularda, KBİ tesisi Pb kirliliği ile düşük düzeyde Cu ve Fe kirliliği oluşturmakta; Tügsaş tesisi düşük düzeyde Cu, Fe ve Mn kirliliği meydana getirmekte; OSB tesisleri ise Pb kirliliği ile düşük düzeyde, Fe ve Mn kirliliği oluşturmaktadır.

  • Samsun

  • Tekkeköy

  • KBİ

  • TÜGSAŞ

  • OSB

  • Topraktaki kirlenme

  • Bitkideki kirlenme

  • Sudaki kirlenme

  • Akçay, M., 2002, Jeokimya: Temel kavramlar ve uygulamaya Aktarımları, KTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü, KTÜ Matbaası, Genel Yayın No:204, Fakülte Yayın No:60, Trabzon.

  • ASTM, 1995, cilt ll-01,D-1067-5542,s82-703.

  • Atamer, B., 1985, Bir Örnek: Çarşamba Ovası, Kimya Mühendisleri Odası Dergisi, Yıl: 24, Cilt: 14(4), Sayı: 113,10-14.

  • Badgley, P.C., 1959, Stratigraphy and petroleum possibilities of the Sinop region, Tidewater-Atlantic-Texaco Exploration Group, Petrol Dairesi Başkanlığı Teknik Arşivi, Ankara.

  • Beavington, E, 1975, Heavy metal contamination of vegetables and soil in domestic gardens around a smelting complex, environ. pollut, 9:211-219.

  • Blumenthal, M., 1940, Boyabat ve Karadeniz arasındaki Pontid silsilelerinin jeolojisi hakkında rapor, MTA Rapor No: 1067.

  • Brooks, R.R., 1983, Biological methods of prospecting for minerals, John Willey and Sons,NewYork,332s.

  • Çamur, M.Z., Süzen, L. ve Doyuran, V., 2001, Fethiye özel çevre koruma alanı kara sularının kalite değerlendirimi, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayın Organı, cilt: 25, sayı: 1,55-64.

  • Çepel, N., Dündar, M. ve Ertan, E., 1980, Samsun Gelemen orman fidanlığında görülen duman zararları üzerine araştırmalar, İ.Ü.Ö.F. Dergisi, Seri a, Cilt:30, Sayı: 1:6-38, İstanbul.

  • Davis, J.C., 1986, Statistics ana data analysis in geology, John Willey&Sons Inc., New York, 646 p.

  • Dudka, S., Piotrovvska, M., Chlopecka, A. ve Witek, T., 1995, Trace metal contamination of soils and plants by the mining and smelting industry in upper silesia, South Poland, Journal of Geochemical Exploration, 52,237-250.

  • Faber, A. veNiezgoda, J., 1982, Contaminationof soils and plants in a vicinity of the Zinc and Lead Smelter, Rocz. Glebozn., 33,93.

  • Gayle, R.B., 1959, Geology of the Sinop Region, Tidewater-Atlantic-Texaco Exploration Group, Petrol Dairesi Başkanlığı Teknik Arşivi, Ankara.

  • Gedik, A., Ercan, T. ve Korkmaz, S., 1984, Orta Karadeniz (Samsun-Sinop) havzasının jeolojisi ve volkanik kayaçlarının petrolojisi, MTA Enst. Derg., 99-100,34-50.

  • Gedik, A.ve Korkmaz, S., 1984, Sinop havzasının jeolojisi ve petrol olanakları, MTA Rapor No: 7575.

  • Groudev, S.N., Georgiev, P.S., Angelov, A.T., Sposova, 1.1, ve Mitrov, T., 2001, Treatment of metal-contaminated waters byApilot-scale constructed wetland, paper presented in International Symposium `Universitaria Ropet, 2001` Romanya.

  • Harmsen, K., 1977, Behaviour of heavy metals in soils, Doctoral Thesis, Cenre for Agric, Publications and Documents, Wageningen., 170

  • http://www.usgs.gov, Phreeqc Interactive 2.4.2 Alpha Programme

  • John, M.K., Van Laerhoven, C.J. ve Cross, Ch.H., 1975, Cadmium, Lead and Zinc accumulation in soil near a Smelter Complex, Environ. Lett., 10,25.

  • Johnson, R.D., Miller, R.E., Williams, R.E., Wai, C.M., Wiese, A.C. ve Mitchell, J.E., 1975, The Heavy metal problem of silver Valley, Northern Idaho, paper presented at Int. Conf., Heavy Metals in Environment, Toronto,pp.465.

  • Jones, Jr. J.B., Wolf, B. ve Mills, H.A., 1991, Plant analysis handbook micro-macro Publishing inc.

  • Kabata-Pendias, A., Bolibrzuch, E. ve Tarlowski, R, 1981, Impact of a copper smelter on agrictural environments, Rocz. Glebozn., 32,207.

  • Kabata-Pendias, A. ve Pendias, H., 1992, Trace elements in soils and plants, 2nd ed: CRC Pres, Inc., Boca Raton, Florida., 342 pp.

  • Kaçar, B., 1972, Bitki analizleri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.

  • Kara, E. E., Açıkgöz, î., Gültekin, P. ve Külahlı, H., 1998, Samsun Azot sanayi ve Karadeniz Bakır İşletmeleri emisyonlarının çevre topraklarına olan etkileri, Tarım Bilimleri Dergisi, 4 (2), s. 1 -7.

  • Ketin, İ. ve Gümüş, A., 1963, Sinop-Ayancık arasında III.Bölgeye dahil sahaların jeolojisi, TPAO Raporu, Rapor No: 288.

  • Ketin, İ., 1962. 1/500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Sinop paftası ve izahnamesi MTA Gnl.Md.

  • Lindsay, W.L., 1979, Chemical equilibria in soils, John Wiley and sons, New York, 449 pp.

  • Meybeck, M. ve Helmer, R., 1989, The guality of Rivers -From Pristine Stage to global pollution: Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology, global and Planetary Change Section, v. 75, pp. 283-309.

  • Müezzinoğlu, A.,1973, Samsun azot fabrikasının çevrede yarattığı hava kirlenmesiyle ilgili ön etüd, TÜBİTAK Hava Kirlenmesi Araştırmaları Bölümü, s. 1 -17, Ankara.

  • Pais, I., ve Jones, Jr. J.B., 1997, The Handbook of trace elements, St. Lucie Pres, Boca Raton, Fla.,223 pp.

  • Resmi Gazete, 1988, Su kirliliği kontrol yönetmeliği, 8. Bölüm, 19919, 13-73, TC Bşb. Çevre Müsteşarlığı, Ankara.

  • Resmi Gazete, 2001, Toprak kirliliği kontrol yönetmeliği, 24609, Çevre Bakanlığı, Ankara.

  • Rose, A.W., Hawkes, H.E. ve Webb, J.S., 1979, Geochemistry in mineral exploration, 2nd Edition, Academic Pres, Londra, 657.

  • Smith, K.S. ve Huyck, H.L.O., 1998, Chapter 2 (An Overview of the Abundance, Relative Mobility, Bioavailability, and Human Toxicity of Metals) in Plumlee, G.S. and Logsdon, M.J. (ed), The Environmental geochemistry of mineral deposits, Part A: Proces

  • Standart Methods, 1980,15th, bölüm 303-a -311-c, s 152-185.

  • Tchuldziyan, H. ve Khinov, G., 1976, On the chemistry of coppcr pollution of certain soils, Pochvozn. Agrokhim., 11:41-53.

  • Thompson, M. ve Walsh, J.N., 1989, Handbook of inductively coupled plasma Spectrometry, s 155-156.

  • Tüysüz, N., 1992, Utilization of multivariate statistical tecniques in gold exploration: A case study for the evaluation of geochemical data from the region of Ordu-Fatsa-Aybastı, Geological Bulletin of Turkey, 35,141-146.

  • Ullrich, S.M., Ramsey, M.H. ve Rybicka, E.H., 1999, Total and exchangeable concentrations of heavy metals in soils near Bytom, an area of Pb/Zn mining and smelting in Upper Silesia, Poland, Applied Geochemistry, 14,187-196.

  • White, D.E., Hem, J.D. ve Waring, G.A., 1963, Chemical composition of subsurface Water, in Data of Geochemistry, 6th ed., U.S. Geological Survey.

  • Yodaş, R., Balkıray, K., Granit, S., Korkmaz, S., Didik, S., Kalkan, İ., Ağrıdağ, D.S. ve Besbelli, B., 1985, Samsun ve dolayının (Kızılırmak-Yeşilırmak arasındaki Bölgenin) jeolojisi ve petrol olanaklarına ilişkin rapor, MTARapor No: 8130.



  • Çubukçu, A , Tüysüz, N . (2005). KBİ İzabe, Tügsaş ve Organize Sanayi Bölge Tesislerinin (Samsun, Tekkeköy) Çevresel Etkileri . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 29 (1) , 44-72 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jmd/issue/52388/686309

  • Çubukçu, A , Tüysüz, N . KBİ İzabe, Tügsaş ve Organize Sanayi Bölge Tesislerinin (Samsun, Tekkeköy) Çevresel Etkileri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 29 (2005 ): 44-72

  • SAYI TAM DOSYASI
    PDF Olarak Görüntüle