Jeoloji Münendisliği Dergisi
Jeoloji Mühendisliği Dergisi

Jeoloji Mühendisliği Dergisi

2017 HAZİRAN Cilt 41 Sayı 1
KAPAK
PDF Olarak Görüntüle
KÜNYE
PDF Olarak Görüntüle
İÇİNDEKİLER
PDF Olarak Görüntüle
Jeolojik Bariyer Olarak Faylar, Örnek Çalışma: Çiğli Evka-5 Heyelanı (İzmir)
Cem Kincal Tümay Kadakci Koca Mehmet Yalçin Koca
PDF Olarak Görüntüle

ÖZ: İzmir bölgesindeki heyelanlar, yüksek yağışın, faylanmanın ve oldukça ayrışmış volkaniklerin varlığının yanı sıra yol genişletilmesi, temel kazıları ve arsa temin etmek için eski dere yataklarının doldurulması gibi büyük ölçekli insan etkinlikleri nedeniyle de oluşmaktadır. Tüm bu aktiviteler kaya kütlelerinin yenilmeye karşı hassasiyetini arttırmakta veya önceden değişik nedenlerle hareket etmiş kaya ve zemin kütlelerini yeniden harekete geçirmektedir. Çiğli Evka-5 heyelanı, kütle hareketinin yönüyle fayın eğim yönünün örtüştüğü fay denetimli bir heyelandır. Kütle hareketinin tipi moloz akmasıdır. Aglomera ve filiş taban kayasında ters ve normal fayların geometrileri nedeniyle bir hendek/cep oluşumu belirlenmiş ve bu cebin heyelan mekanizmasıyla ilişkisi incelenmiştir. Jeolojik bariyer olarak ters fayın sahada olası bir derin kaymayı engellediği görülmüştür. Sığ derinlikte (8-15 m) gelişen heyelanın önlenmesine yönelik önerilen kazıkların yer seçiminde de ters fayın sağlam kaya özelliğindeki yükselen bloğu yarar sağlamıştır. Heyelan sahasında 12 noktada 30-70 m′ye kadar karotlu zemin sondajları açılmış ve 3 kuyuda presiyometre deneyleri ve 2 kuyuda ise inklinometre okumaları yapılmıştır. Kayma dairesi inklinometre okumaları; presiyometre ölçümleri, sondaj logları ve jeomorfolojik yapı değerlendirilerek bulunmuştur. Ölçümler ve arazi araştırmalarıyla bulunan kayma dairesinin yeri, şev stabilite analizlerinden elde edilenle karşılaştırılmıştır.

  • Çiğli (İzmir)

  • Fay

  • Heyelan

  • Jeolojik Bariyer

  • Mühendislik Jeolojisi

  • Akartuna, M., 1962. On the geology of Izmir, Torbalı, Seferhisar, Urla districts. MTA Bulletin, 5, 1-19.

  • Akgün, A., Kıncal, C., Pradhan, B., 2012. Application of remote sensing data and GIS for landslide risk assessment as an environmental threat to İzmir city (west Turkey). Environmental Monitoring and Assessment, 184, 5453-5470.

  • ASTM 1971. Standard test method for plastic limit and plasticity index of soil. D. 424-59, 127-128.

  • ASTM 1979a. Standard test method for direct shear test of soils under consolidated drained conditions. D. 3080-72, 487-497.

  • ASTM 1979b. Standard test method for unconfined compressive strength of cohesive soils. D. 2166- 67, 332-335.

  • ASTM D0422-63, 2007. Test method for particlesize analysis of soils. Annual book of ASTM standards, section 4, Vol. 04.08, soil and rock, building stones. ASTM International, West Conshohocken, PA.

  • ASTM D4622-86, 1993. Standard test method for rock mass monitoring using inclinometers (Withdrawn 2000), in soils. ASTM International, West Conshohocken, PA

  • ASTM D4719 2000. Standard test method for prebored pressuremeter testing in soils. ASTM International, West Conshohocken, PA

  • Bishop, A. W., 1955. The use of the slip surface in stability analysis of slopes. Geotechnique, 5 (1), 7-17

  • Kıncal, C., 2005. İzmir İç Körfezi çevresinde yer alan birimlerin coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama teknikleri kullanılarak mühendislik jeolojisi açısından değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Doktor

  • Kıncal, C., Akgün, A., Koca, M. Y., 2009. Landslide susceptibility assessment in the İzmir (West Anatolia, Turkey) city center and its near vicinity by the logistic regression method. Environmental Earth Sciences, 59, 745-756.

  • Koca, M. Y., 1995. Slope stability assessment of the abandoned andesite quarries in and around the Izmir city centre. The Graduate School of Natural and Applied Sciences of Dokuz Eylul University, İzmir, PhD Thesis, 430 p.

  • Koca, M. Y, Kıncal, C., 2004. Abandoned stone quarries in and around the Izmir city centre and their geo-environmental impacts –Turkey. Engineering Geology, 75, 49-67.

  • Köse, G., 2007. Grafitli şeyl ayrışma ürünü killer ve kaymaya olan etkileri, örnek çalışma: Narlıdere heyelan bölgesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Yüksek Lisans Tezi, 114 s.

  • Rocscience, 2010. Slide: Stability analysis for soil and rock slopes. Rocscience, Toronto.

  • Tarcan, G., Koca, M. Y., 2001. Hydrogeological and geotechnical assessments of the Kadifekale landslide area, İzmir, Turkey. Environmental Geology, 40 (3), 289-300.



  • Kıncal, C , Kadakçı Koca, T , Koca, M . (2017). Jeolojik Bariyer Olarak Faylar, Örnek Çalışma: Çiğli Evka-5 Heyelanı (İzmir) . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 41 (1) , 1-30 . DOI: 10.24232/jmd.306682

  • Kıncal, C , Kadakçı Koca, T , Koca, M . Jeolojik Bariyer Olarak Faylar, Örnek Çalışma: Çiğli Evka-5 Heyelanı (İzmir). Jeoloji Mühendisliği Dergisi 41 (2017 ): 1-30

  • Lara - Kundu (Antalya) Düzlüğünün Sıvılaşma Şiddeti İndeksi`ne (LSI) Dayalı Sıvılaşma Haritası
    Nihat Dipova Bülent Cangir
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Bu çalışmada Antalya Lara-Kundu kıyı alanındaki zeminlerin mühendislik özellikleri ve bölgedeki kumlu zeminlerin sıvılaşma potansiyeli incelenmiştir. Bu amaçla, her biri 20 metre derinliğinde 20 adet sondaj kuyusu açılarak her 1.5 m’de bir numune alınmış, zeminin fiziksel ve mekanik özellikleri laboratuvarda belirlenmiştir. Arazide SPT ve CPT deneyleri yapılmıştır. Bölgede hakim zemin cinsi sıkı kum olmakla birlikte bazı bölümlerde gevşek kum, kil ve turba da bulunmaktadır. Sismik tehlike analizi yapılarak maksimum yer ivmesi haritası elde edilmiştir. Zemin profilindeki kum katmanlarının sıvılaşma potansiyeli, olasılıksal sıvılaşma potansiyeli analizi ile araştırılmıştır. Bir inceleme noktasındaki tüm katmanlar için belirlenen olasılıksal sıvılaşma potansiyeli değerleri (PL) kullanılarak sıvılaşma şiddeti indeksi (LSI) değerleri elde edilmiştir. Elde edilen tüm veriler ışığında coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kullanılarak zemin sıvılaşma şiddeti indeksi (LSI) haritası oluşturulmuştur.

  • CBS

  • CPT

  • Lara-Kundu

  • LSI

  • Sıvılaşma

  • SPT

  • Acar, M. H., Budak, G., 2004. Antalya Yamansaz Bölgesi’nin sıvılaşma potansiyelinin araştırılması. Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Onuncu Ulusal Kongresi. 469, İstanbul

  • Akay, E., Uysal, Ş., Poisson, A., Cravatte, J., Müller, C., 1985. Antalya Neojen havzasının stratigrafisi. T.J.K. Bülteni, 28 (2), 105-121.

  • Bommer, J., Spence, R., Erdik, M., Tabuchi, S., Aydınoğlu, N., Booth, E., Del Re, D., Peterken, O., 2002. Development of an earthquake loss model for Turkish catastrophe insurance. Journal of Seismology, 6, 431-446.

  • Boore, D. M., Atkinson, G. M., 2008. Ground motion prediction equations for the average horizontail component of PGA, PGV and 5% damped PSA at spectral periods between 0.01s and 10.0s. Earthquake Spectra, 24 (1), 99-138.

  • Çetin, K. O., Seed, R.B., Der Kiureghian, A., Tokimatsu, K., Harder, L. F., Kayen, R. E., Moss, R. E. S., 2004. Standard penetration test-based probabilistic and deterministic assessment of seismic soil liquefaction potential, Journal of Geotechnical

  • Chen, C. J., Juang, C. H., 2000. Calibration of SPTand CPT-based liquefaction evaluation methods, In: Innovations and applications in geotechnical site characterization, edited by: Mayne, P.W., Hryciw, R., Vol. 97. Geotechnical Special Publication, A

  • Clayton C. R. I., Mathews M. C., Simons N. E., 1995. Site investigation. 2nd edition, Blackwell Science

  • Das, Braja M., 1983. Fundamentals of soil dynamics. Elver Science Publishers Co., Inc, New York, NY, 1983.

  • Deniz, A., Yücemen, M. S., 2005. Antalya yöresi için deprem tehlikesinin stokastik yöntemler ile tahmini. Antalya Yöresinin İnşaat Mühendisliği Sorunları Kongresi, 22-25 Eylül 2005, Antalya

  • Dipova, N., 2002. Antalya kıyı düzlüklerinin oluşumu ve mühendislik özellikleri, IV. Kıyı. IV. Kıyı Mühendisliği Ulusal Sempozyumu, 24-27 Ekim 2002, Antalya, Bildiriler Kitabı, 429-442.

  • Dipova, N., Cangir, B., 2011. Antalya ili yerleşim alanının depremselliğinin araştırılması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 35 (2), 93-114.

  • Dipova, N., Oğuz, C., 1998. Lara (Antalya) kumulları ve kıyı alanı. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları II. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, 22-25 Eylül, ODTÜ, Ankara

  • Erdik, M., Alpay Biro, Y., Onur, T., Şeşetyan, K., Birgören., 1999. Assessment of earthquake hazard in Turkey and neighboring regions. Annali Di Geofisica, 42 (6), 1125-1138.

  • ESRI, 2009. ArcGIS Desktop: release 9.3. Environmental Systems Research Institute, Redlands CA, USA.

  • Iwasaki T, K., Tokida K. Tatsuoka, Watanabe, S., Yasuda, S., Sato, H., 1982. Microzonation for soil liquefaction potential using simplified methods. Proceedings of the 13th International Conf. on Microzonation”, Seattle, USA, 3, 1319- 1330.

  • Juang, C. H., Yuan, H., Lee, D. H., Lin, P. S., 2003. Simplified CPT-based method for evaluating liquefaction potential of soils. Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, ASCE 129 (I), 66-80.

  • Kramer, S. L., 1996. Geotechnical earthquake engineering. Prentice Hall, New Jersey.

  • Liao, S. S. C., Whitman, R. V., 1986. Overburden correction factor for SPT in sand. Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, 112 (3), 373- 37.

  • McGuire, R. K., 2001. Deterministic vs. probabilistic earthquake hazards and risks. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 21, 377-384.

  • Ordaz, M., Aguilar, A., Arboleda, J., 2007. CRISIS2007, Ver. 7.2, Program for Computing Seismic Hazard, Instituto de Ingeniería, UNAM, Mexico.

  • Önalp, A., Arel, E., 2002. Siltlerin sıvılaşma yeteneği: Adapazarı kriteri. Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Dokuzuncu Ulusal Kongresi, 1, 363-372, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.

  • Seed, H. B., Idriss. I. M., 1971. Simplified procedure for evaluating soil liquefaction potential. Journal of Soil Mechanics and Foundations Division, ASCE, 97 (SM9), 1249-1273

  • Seed, H. B., Idriss. I. M., 1982. Ground motions and soil liquefaction during earthquakes. Earthquake Engineering Research Institute, Berkeley, CA, 134 p.

  • Seyrek, E., 2009. Baraj yeri sismik tehlike analizlerinde sayısal çözümleme modelleri ve bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Doktora Tezi, 184 s (yayımlanmamış)

  • Skempton, A.W., 1986. Standard penetration test procedures and the effects in sands of overburden pressure, relative density, particle size, aging and overconsolidation. Geotechnique, 36 (3), 425- 447

  • Tsuchida, H., 1970. Prediction and countermeasure against the liquefaction in sand deposits. Abstract of the Seminar in the Port and Harbor Research Institute, Japan

  • Yılmaz, Z., Çetin, K. Ö., 2004. GIS-based seismic soil liquefaction assessment for Sakarya city after 1999 Kocaeli-Turkey earthquake. Proc. of the 11th Int. Conf. on Soil Dynamics and Earthquake Engineering and The 3rd Int. Conf. on Earthquake Geotec

  • Yücemen, M. S., 2008. Deprem tehlikesinin tahmininde olasılıksal yöntemler, Bölüm: Binalar için deprem mühendisliği temel ilkeleri. Editörler, E. Canbay v.d., Bizim Büro Basımevi, 365-413, Ankara.



  • Dipova, N , Cangir, B . (2017). Lara - Kundu (Antalya) Düzlüğünün Sıvılaşma Şiddeti İndeksi’ne (LSI) Dayalı Sıvılaşma Haritası . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 41 (1) , 31-46 . DOI: 10.24232/jmd.311839

  • Dipova, N , Cangir, B . Lara - Kundu (Antalya) Düzlüğünün Sıvılaşma Şiddeti İndeksi’ne (LSI) Dayalı Sıvılaşma Haritası. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 41 (2017 ): 31-46

  • Karstik Bölge Akarsularında Taban Akışının Ayrılması
    Ebru Eriş
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Taban akışının tahmini; su temini, sulama, akarsu taşımacılığı, enerji üretimi ve yeraltı suyu çalışmaları vb. hidrolojik faaliyetler için önemlidir. Bu çalışmada, taban akışının tahminine yönelik literatürde kabul görmüş farklı yöntemler karstik özelliğe sahip Akdeniz Bölgesi akarsularına uygulanmıştır. Doğrusal Olmayan Hazne Yöntemi, İngiliz Hidroloji Enstitüsü Yöntemi ve Dijital Filtreleme Yöntemi havzadaki akım gözlem istasyonlarına ait günlük akımlara uygulanarak sonuçlar karşılaştırılmıştır. Uygulanan yöntemlerin taban akış miktarını uygulama alanı ile ilgili mevcut çalışmalarda belirlenen taban akışına yakın tahmin ettiği görülmüş; uygulanan yöntemler arasında önceki çalışmalara en yakın sonuçların Doğrusal Olmayan Hazne Yöntemi ile elde edildiği saptanmıştır.

  • Akdeniz Bölgesi

  • Dijital Filtreleme Yöntemi

  • Doğrusal Olmayan Hazne Yöntemi

  • İngiliz Hidroloji Enstitüsü Yöntemi

  • Karstik Bölge

  • Taban Akışı

  • Aksoy, H., Unal, N. E., Pektas, A. O., 2008. Smoothed minima baseflow separation tool for perennial and intermittent streams. Hydrological Processes, 22, 4467-4476.

  • Aksoy, H., Wittenberg, H., 2011. Nonlinear baseflow recession analysis in watersheds with intermittent streamflow. Hydrological Sciences Journal, 56 (2), 226-237.

  • Aksoy, H., Wittenberg, H., 2015. Baseflow recession analysis for flood-prone Black Sea watersheds in Turkey. CLEAN – Soil, Air, Water, 43 (6), 857- 866

  • Arnold, J. G., Allen, P. M., Muttiah, R., Bernhardt, G., 1995. Automated base flow separation and recession analysis techniques. Groundwater, 33 (6), 1010-1018.

  • Baran, T., Harmancioğlu, N. B., 1993. Assessment of mathematical models with exponential functions describing karstic spring discharges. UKAM, IAHS & IAH, International Symposium and Field Seminar on Hydrogeologic Processes in Karst Terrains, Antalya

  • Baran, T., Harmancioğlu, N., Öziş, Ü., 1987. Türkiye’nin akarsularında karst pınar katkıları. Türkiye İnşaat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi, 299-311.

  • Benzeden, E., Olcay, M. S., Bağalı, K., 1993. Flood frequency analysis in karst river basins, UKAM, IAHS & IAH, International Symposium and Field Seminar on Hydrogeological Processes in Karst Terranes, Antalya, Turkey. (Editors: LaMoreaux, Assaad and

  • Birtles, A.B., 1978. Identification and separation of major base flow components from a stream hydrograph. Water Resources Research. 14 (5), 791-803.

  • Chapman, T., 1999. A comparison of algorithms for stream flow recession and baseflow separation. Hydrological Processes, 13, 701-714

  • Değirmenci, M., 1989. Köprüçay havzası ve dolayının (Antalya) karst hidrojeolojisi incelemesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Yüksek Lisans Tezi, 398 s (yayımlanmamış)

  • Eckhardt, K., 2005. How to construct recursive digital filters for baseflow separation. Hydrological Processes, 19, 507-515

  • Eris, E., Wittenberg, W., 2015. Estimation of baseflow and water transfer in karst catchments in Mediterranean Turkey by nonlinear recession analysis. Journal of Hydrology, 530, 500-507

  • Graf, İ. K., Bozcu, A., 2006. Yapısal özelliklerin lapya gelişimindeki rolü: Kızılörü Dağı doğusu (Korkuteli-Antalya). Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 30, 9-16

  • Hall, A. J., 1971. Baseflow recessions and baseflow hydrograph separation problem. Proceedings of the Hydrology Symposium, Institution of Engineers, Australia, Canberra, 159–170.

  • Institute of Hydrology (IH), 1980. Low flow studies research report. Institute of Hydrology Report No=1, 50 p (unpublished)

  • Karanjac, J., Günay, G., 1980. Dumanlı spring, Turkey-The largest karstic spring in the World? Journal of Hydrology, 45, 219-231

  • Kayan, G., 2014. Sakarya ve Batı Karadeniz akarsu havzaları için taban akışı ayırma modeli. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Yüksek Lisans Tezi, 113 s (yayımlanmamış).

  • Koç, A. C., 2008. Evaluation of karstic aquifers contribution to streams by the statistical analysis of recession curves. Journal of Earth System Science, 117 (1), 59–67.

  • Kurt, İ., 2007. Filtre edilmiş yuvarlatılmış minimumlar taban akışı ayırma yöntemi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Yüksek Lisans Tezi, 158 s (yayımlanmamış).

  • Li, L., Maier, H. R., Partington, D., Lambert, M. F., Simmons, C.T., 2014. Performance assessment and improvement of recursive digital baseflow filters for cathcments with different physical charactersitics and hydrological inputs. Environmental Mode

  • Lyne, V., Hollick, M., 1979. Stochastic time-variable rainfall-runoff modelling. Institute of Engineers Australia National Conference. Publ. 79/10, 89- 93.

  • MGM, 2015. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Türkiye. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/ il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A, son erişim 29.03.2015.

  • Nathan, R. J., McMahon, T. A., 1990. Evaluation of automated techniques for base flow and recession analyses. Water Resources Research, 26 (7), 1465-1786.

  • Öziş, Ü., Keloğlu, N., 1979. Stochastic analysis of Manavgat flows, Antalya. International Seminar on Karst Hydrogeology, Oymapinar 1979, Proceedings (Editor: Günay). 305–315.

  • Piggott A. R., Moin S., Southam, C., 2005. A revised approach to the UKIH method for the calculation of baseflow. Hydrological Sciences Journal, 50 (5), 911-9203.

  • Saplıoğlu, K., 2005. Akarsu çekilmelerine etkiyen parametrelerin belirlenmesi ve çekilmenin modellenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, Yüksek Lisans Tezi, 72 s (yayımlanmamış).

  • Saplıoğlu, K., Çimen, M., 2010. Taban akışı ayrımı için yeni bir yöntem. e-Journal of New World Sciences Academy, Engineering Sciences, 1A0108, 5(4), 580-589.

  • Su, C.-H., Costelloe, J. F., Peterson, T. J., Western A. W., 2016. On the structural limitations of recursive digital filters for base flow estimation. Water Resources Research, 52, 4745–4764.

  • Szilagyi, J., Parlange B. M., 1998. Baseflow separation based on analytical solutions of the Boussinesq equation. Journal of Hydrology, 204, 251-260.

  • Ünal, E., 1981. Karst bölgelerindeki baraj haznelerinin yeraltı biriktirme hacminin Oymapınar örneğinde alçalma hidrografı yöntemiyle incelenmesi. Ege Üniversitesi İnşaat Fakültesi, İzmir, Yüksek Lisans Tezi, 68 s (yayımlanmamış).

  • Wittenberg, H., 1999. Baseflow recession and recharge as nonlinear storage processes. Hydrological Processes, 13, 715–726.

  • Wittenberg, H., Aksoy, H., 2010. Groundwater intrusion into leaky sewer systems. Water Science and Technology, 62 (1), 92-98.

  • Wittenberg H., 2003. Effects of season and man-made changes on baseflow and flow recession: case studies. Hydrological Processes, 17, 2113-2123

  • Wittenberg H., Sivapalan, M., 1999. Watershed groundwater balance estimation using streamflow recession analysis and baseflow separation. Journal of Hydrology, 219, 20-33.

  • Zaifoğlu, H., 2013. Fırat akarsu havzası için topoğrafik ve hidrometeorolojik veriye dayanan taban akışı ayırma modeli. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Yüksek Lisans Tezi, 97 s (yayımlanmamış).



  • Eriş, E . (2017). Karstik Bölge Akarsularında Taban Akışının Ayrılması . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 41 (1) , 47-58 . DOI: 10.24232/jmd.311873

  • Eriş, E . Karstik Bölge Akarsularında Taban Akışının Ayrılması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 41 (2017 ): 47-58

  • Değirmendere (Trabzon) Havzası Kaynak Sularında Su-Kayaç Etkileşimi
    Elham Tahmasebzadeh Bastam Fatma Gültekin
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Genel olarak volkanik kayaçların yüzeylendiği Değirmendere Havzası`nda litolojik olarak bazalt, altere bazalt, andezit, altere andezit, tüf, dasit, volkanik katkılı marn türü kayaçlar tespit edilmiştir. Havzada tektonik hatlarla ilişkili olarak karbondioksit ve çözünmüş madde miktarı yüksek çok sayıda su kaynağı bulunmaktadır. Bunlar arasında incelenen 4 kaynakta debilerin 46-158 ml/sn, pH`ın 5.32-6.99, özgül elektriksel iletkenlik değerlerinin (ÖEİ) 603-1899 μS/cm, çözünmüş oksijenin (ÇO) 3.20-9.35 mg/l ve toplam çözünmüş madde miktarının (TÇK) 380-1230 mg/l arasında değiştiği belirlenmiştir. Ca-HCO3 su tipinde olan kaynakların kimyasal gelişiminde silikat ayrışması, karbonat ayrışması ve iyon değişimi türü su-kayaç etkileşim süreçlerinin etkili olduğu belirlenmiştir. İyon değişimini açıklamak için hesaplanan negatif Chloro Alkaline Indices (CAI) değerleri ters değiş tokuş olduğunu göstermiştir. δ18O-δ2H ilişkisine göre meteorik kökenli olan kaynak suları Doğu Karadeniz Meteorik Su Doğrusu üzerinde yer almaktadır. İzotop değerlerine göre genç ve sığ dolaşımlı yeraltı suyunu boşaltan kaynakların kimyasal bileşimleri yoğun ayrışmanın gözlendiği volkanik kayaçların üst kısımlarındaki hareket sırasında gelişmiştir. Ba, Sr ve Zn elementleri kayaçlarda olduğu gibi kaynak sularında da yüksek değerlerdedir. Kaynak sularındaki Br (0.036- 0.070 mg/l) ve Cr (0.0625 mg/l) değerleri Doğal Mineralli Sular Hakkındaki Yönetmelik (2004)’te önerilen sınır değerleri aşmaktadır.

  • Değirmendere Havzası

  • Hidrokimya

  • Kaynak suyu

  • Su-kayaç etkileşimi

  • Trabzon

  • Alkan, A., Serdar, S., Fidan, D., Akbaş, U., Zengin, B., Kılıç, M.B., 2013. Physico-chemical characteristics and nutrient levels of the eastern black sea rivers. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 13, 847-859

  • Appelo, C. A. J., Postma, D., 1994. Geochemistry, groundwater and pollution. Rotterdam: Balkema, 536 p.

  • Aydın, F., 2003. Değirmendere vadisi (TrabzonEsiroğlu, KD- Türkiye) volkanitlerinin mineral kimyası, petrolojisi ve petrojenezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Doktora Tezi, 232 s. (yayımlanmamış).

  • Brunt, R., Vasak, L., Griffioen, J., 2004. Fluoride in groundwater: probability of occurrence of excessive concentration on global scale. International Groundwater Resources Assessment Centre (Igrac) Report nr: Sp 2004-2.

  • Collins, A. J., 1975. Geochemistry of oil field waters: New York, Elsevier Scientific Pub. Co. 496 p.

  • Craig, H., 1961. Isotopic variations in meteoric water. Science, 133, 1702-1703.

  • Davraz, A., 2003. Kaya- su etkileşimi üzerine bir çalışma, Keçiborlu- Değirmendere kaynağı (Isparta). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 327-335.

  • Drever, J. I., 1997. The geochemistry of natural waters. Third edition. New Jersey: PrenticeHall. Inc. 436 p.

  • Ekmekçi, M., Gültekin, F., 2015. Doğu Karadeniz bölümü suları çevresel duraylı izotop içeriğinin değerlendirilmesi. MÜHJEO’2015 Ulusal Mühendislik Jeolojisi Sempozyumu, (Editörler: Ulusay, Ekmekçi, Ersoy ve Fırat Ersoy), Trabzon, 459-466.

  • Freeze, R. A., Cherry, J. A., 1979. Groundwater. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. Inc. 562 p

  • Garbos, S., Swiecicka, D., 2013. Determination of barium in natural waters by ICP-OES technique. Part II: Assessment of human exposure to barium in bottled mineral and spring waters produced in Poland. Roczniki Panstwowego Zakladu Higieny. 64, (2), 9

  • Garrels, R. M., Mackenzie, F.T., 1971. Evolution of sedimentary rocks. New York: WW Norton. 413 p

  • Gibbs, R.J., 1970. Mechanisms controlling world water chemistry. Science Journal, 170,795-840.

  • Gültekin, F., Dilek, R., Fırat Ersoy, A., Ersoy, H., 2005. Aşağı Değirmendere (Trabzon) havzası’ndaki suların kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 29 (1), 21-35

  • Gültekin, F., Fırat Ersoy, A., Hatipoğlu, E., 2010. Trabzon ili CO2 ’ce zengin kaynak sularında su- kayaç ilişkisi, IV. Ulusal Jeokimya Sempozyumu, (Editör: Şaşmaz), Elazığ, 113.

  • Güven, İ. H., 1993. Doğu Pontidlerin jeolojisi ve 1/250.000 ölçekli kompilasyonu. MTA Yayınları, Ankara

  • Hamzaoui-Azaza, F., Ketata, M., Bouhlila, R., Gueddari, M., Riberio, L., 2011. Hydrogeochemical characteristics and assessment of drinking water quality in Zeuss-Koutine aquifer, southeastern Tunisia. Environmental Monitoring and Assessment, 174, 283

  • Hem, J. D., 1970. Study and interpretation of the chemical characteristics of natural water. Geological Survey (U.S.), Water-supply paper, Second Edition, 363 p.

  • Hounslow, A. W., 1995. Water quality data: analysis and interpretation. Lewis Publishers, 416 p.

  • Kara, İ., 1997. Termal ve mineralli sular envanteri Trabzon, MTA Genel Müdürlüğü, Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı, Ankara, (yayımlanmamış).

  • Korkmaz, S., 1993. Tonya-Düzköy (GB Trabzon) yöresinin stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 36, 151- 158.

  • Langmuir, D., 1997. Aqueous environmental geochemistry. Prentice Hall, Inc., 601p.

  • MGM, 2015. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, İllerimize ait istatistik verileri, 20 Kasım, 2015, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/ilve-ilceler-istatistik.

  • Parkhurst, D. L., Appelo, C. A. J., 1999. User’s guide to PHREEQC (version 2): A computer program for speciation, batch reaction, one dimensional transport, and inverse geochemical calculations. U.S. Geological Survey Water-Resources Investigations R

  • Rankama, K., Sahama, T. H. G., 1950. Geochemistry, The university of Chicago Pres, Chicago and London, 912 p

  • Sami, K., 1992. Recharge mechanisms and geochemical processes in a semi-arid sedimentary basin, Eastern Cape, South Africa. Journal of Hydrology (Amsterdam), 139, 27–48.

  • Scislewski, A., Zuddas, P., 2010. Estimation of reactive mineral surface area during water–rock interaction using fluid chemical data. Geochimica et Cosmochimica Acta, 74, 6996–7007.

  • Schoeller, H., 1965. Qualitative evaluation of groundwater resources. In Methods and techniques of groundwater investigations and development, UNESCO, 54–83.

  • Schoeller, H., 1967. Geochemistry of groundwateran international guide for research and practice (Chap.). UNESCO, 15, 1–18.

  • T.C. Resmi Gazete, 2004. Doğal mineralli sular hakkında yönetmelik, 25657.

  • Zhu, C., 2005. In situ feldspar dissolution rates in an aquifer. Geochimica et Cosmochimica Acta, 69 (6), 1435–1453.



  • Tahmasebzadeh Bastam, E , Gültekin, F . (2017). Değirmendere (Trabzon) Havzası Kaynak Sularında Su-Kayaç Etkileşimi . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 41 (1) , 59-78 . DOI: 10.24232/jmd.314585

  • Tahmasebzadeh Bastam, E , Gültekin, F . Değirmendere (Trabzon) Havzası Kaynak Sularında Su-Kayaç Etkileşimi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 41 (2017 ): 59-78

  • Yeraltı Suları Bütçesi Tartışmaları
    Muhterem Demiroğlu
    PDF Olarak Görüntüle

    ÖZ: Yeraltı suları bilançosu, belirli bir zaman aralığında dengede olduğu kabul edilen herhangi bir akifere giren ve çıkan suyun, depolanmadaki değişimi de dikkate alınarak, eşit olması prensibine dayanır. Kısa sürede yenilenebilen yüzey suları bilançoları doğrudan güncel beslenim ve boşalımla ilişkilidir. Yeraltı sularında derin dolaşımlı hatta farklı iklim koşullarında sisteme giren ve çıkan değişik yaşlardaki sular, beslenim boşalım eşitliğini karmaşık hale getirir. Beslenim, boşalım değişikliğiyle ilgili geleceği de kapsayan hesaplamalar, yeraltı suyu bütçesi olarak adlandırılır. 1950’li yıllara kadar sürdürülebilir yeraltı suyu yönetimi, “Yeraltı suyu çekimi doğal beslenimi aşmamalıdır.” kabulü ile yapılmıştır. DSİ tarafından halen yeraltı suyu işletme sahaları izinleri aynı yaklaşımla verilmektedir. 1980’li yıllardan sonra bu yaklaşımın efsane olduğu ilan edilmiş, boşalım ve beslenimden alıkonan suların hesaplanması giderek beslenimi göz ardı eden bir yaklaşımı gündeme getirmiştir. Doğru yaklaşım ise sürdürülebilir yeraltı suları çekiminde doğal beslenimin yanında, boşalımdan alıkonan ve beslenim artışlarını dikkate alan yaklaşımdır. Sürdürülebilir yeraltı suları çekiminde kuyu yerleri boşalımdan alıkonan ve beslenim artışlarını dikkate alan yaklaşımla seçilmelidir. Her sene çekilen yeraltı suyu miktarıyla yıllık beslenim miktarı arasında uzun süreli bir denge kurulması ve boşalımdan alıkonan su miktarı gelecekte oluşacak çevre etkisi dikkate alınarak belirlenmelidir. Bu çalışma ile tartışmalar değerlendirilerek, yeraltı suları bütçesi ve modelleme çalışmalarında ihmal edilen ayrıntılar vurgulanmıştır.

  • Akifer

  • Beslenim

  • Boşalım

  • Yeraltı Suları Bütçesi

  • Aeschback-Hertig, W., Gleeson, T., 2012. Regional strategies for the accelerating global problem of groundwater depletion. Nature Geoscience, 5 (12), 853-861.

  • Aksever (Seyman), F., 2012. Yeraltı suyu bilançosu nedir?, SDUGEO ISSN 1309-6656, 3/1, s. 37- 43. (Online: www.geo.sdu.edu.tr)

  • Alley, W. M., Reilly T. E., Franke O. L., 1999. Sustainability of ground-water resources. U.S. Geological Survey Circular 1186. Reston, Virginia: USGS. (on line:http://pubs.usgs.gov/ circ/circ1186)

  • Alley, W. M., Leake S. A., 2004. The journey from safe yield to sustainability. Ground Water, 42 (1), 12-16.

  • Bjerre, T. K., 2012. Bæredygtig vandindvinding – hvad er det? ATV vintermøde.

  • Bredehoeft, J. D., Papadopulos S. S., Cooper H. H., 1982. Groundwater: The water-budget myth. In Scientific Basis of Water-Resource Management. 51–57. Washington, DC: National Academy. (Online: http://aquadoc.typepad. com/waterwired/ files/water_budg

  • Bredehoeft, J. D., 1997. Safe yield and the water budget myth. Ground Water, 35 (6), 929

  • Bredehoeft, J. D., 2002. The water budget myth revisited: Why hydrogeologists model. Ground Water 40 (4), 340-5.

  • Bredehoeft J., Durbin T., 2009. Ground water development-the time to full capture problem. Groundwater, 47 (4), 506–514.

  • Demiroğlu, M., Orgun, Y., Yaltırak, C., 2011. Hydrogeology and hydrogeochemistry of Gunyuzu semi-arid basin. Environmental Earth Sciences, 64 (5), 1433-1443.

  • Demiroğlu, M., 2016. Classification of karst springs for flash-flood-prone areas in western Turkey. Natural Hazards and Earth System Sciences, 16, 1473-1486.

  • Devlin, J. F., Sophocleous, M., 2005. The persistence of the water budget myth and its relationship to sustainability. Hydrogeology Journal, 13 (4), 549-554.

  • Dumlu, O., 2005. Hidrojeolojide tartışmalı konular ve görüşler (1. Baskı). Maden Mühendisleri Odası, İstanbul, 124 s.

  • Eris, E., Wittenberg, H., 2015. Estimation of baseflow and water transfer in karst catchments in Mediterranean Turkey by nonlinear recession analysis. Journal of Hydrology, 530, 500-507.

  • Freeze, R. A., Cherry, J. A., 1979. Groundwater. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 604 p.

  • Galloway, D., Jones D. R., Ingebritsen, S. E., 2001. Land subsidence in the United States. U.S. Geological Survey Circular 1182, Denver, Colorado, 175 p. (http://pubs.usgs.gov/circ/ circ1182).

  • Henriksen, H. J., Refsgaard, J. C., 2013. Sustainable groundwater abstraction, review report file:///E:/ Recharge%20ve%20emniyetli%20verim/ denmark%20report_2013_30.pdf)

  • Korzoun, V. I., Sokolov, A. A., Budyko, M. I.,Voskresensky, K. P., Kalinin, G. P., 1978.World water balance and water resources of the earth. Studies and Reports in Hydrology (UNESCO), no. 25 / United Nations Educational, Scientific and Cultural Orga

  • Lee C. H., 1915. The determination of safe yield of underground reservoirs of the closed basin type. Transactions of the American Society of Civil Engineers, 78, 148–151.

  • L’vovich, M. I., 1979. World water resources and their future. Translation of the original Russian edition (1974), American Geophysical Union, Washington, D.C

  • Lohman, S.W., Bennett, R. R., Brown, R. H., Cooper, H. H., Drescher, W. J., Ferris, J. G., Johnson, A. I.,. McGuiness, C. L., Piper, A. M., Rorabaugh, M. I., Stallman, R. W., Theis, C.V., 1972. Definitions of selected ground-water terms— Revisions an

  • Muller, D. A., Price, R. D., 1979. Ground-water availability in Texas, estimates and projections through 2030: Texas Department of Water Resources Report 238, 77 p.

  • Özgül, N., 2006. İstanbul Jeolojisi. İstanbul Büyükşehir Belediesi Planlama ve İmar Dairesi Başkanlığı Şehir Planlama Müdürlüğü, İstanbul Büyükşehir Nazım İmar Planı Analitik Etüdler İşi, 98 s, İstanbul, (Yayınlanmamış Proje).

  • Öztaş, T., 2008. İstanbul’un su politikası sempozyumu, Bildiriler Kitabı, İstanbul, 78-106.

  • Ponce, V. M., Pandey R. P., Ercan, S., 2000. Characterization of drought across climatic spectrum. Journal of Hydrologic Engineering, ASCE, 5/2 222-224.

  • Sophocleous, M,. 2000. From safe yield to sustainable development of water resources – The Kansas experience. Journal of Hydrology, 235 (1-2), 27- 43.

  • T.C. Resmi Gazete, 2014. Yüzeysel suları ve yeraltı sularının izlenmesine dair yönetmelik, 28910.

  • Tezcan, L., 1993. Karst akifer sistemlerinin trityum izotopu yardımıyla matematiksel modellemesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Doktora Tezi 121 s.

  • Tezcan, L., 2002. New isotopes and their uses in hydrological studies. 1. Symposium on the use of isotope techniques in national hydrology, Adana.

  • Theis, C. V., 1940. The source of water derived from wells—Essential factors controlling the response of an aquifer to development. Civil Engineering, 10, 277–280.

  • Todd, D. K. 1959. Groundwater hydrology. John Wily & Sons, Inc., New York, 336 p.

  • Tufan, S., 2007, Bakırköy Havzasının bilgisayar ortamında modellenmesi, İTÜ, Fen bilimleri Enstitüsü,Yüksek Lisans tezi, Maslak 90 s.

  • Voss, C. I., 2011. Editor’s message: Groundwater modeling fantasies —part 1, adrift in the details. Hydrogeology Journal, 19, 1281–128.

  • Yazıcıgil, H., 2006. Sürdürülebilir ve Emniyetli Akifer Verimleri. 59. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, 101-103.

  • Zhou, Y., 2009. A critical review of groundwater budget myth, safe yield and sustainability. Journal of Hydrology, 370, 207–213.



  • Demiroğlu, M . (2017). Yeraltı Suları Bütçesi Tartışmaları . Jeoloji Mühendisliği Dergisi , 41 (1) , 79-89 . DOI: 10.24232/jmd.315899

  • Demiroğlu, M . Yeraltı Suları Bütçesi Tartışmaları. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 41 (2017 ): 79-89

  • SAYI TAM DOSYASI
    PDF Olarak Görüntüle